Soekarno, Hatta, cs.
Augustus 1945.

Het is goed te bedenken bij het beoordelen van de situatie in Indië na 15 augustus 1945, dat er twee groepen Indonesiërs waren. Enerzijds de oudere Indonesiërs die opgegroeid waren met de Nederlandse normen en waarden ; anderzijds de jonge Indonesiërs , geboren na 1930.

Die jongeren waren drie jaar blootgesteld aan de Japanse racistische propaganda : weg met alle blanken uit Azië , Azië voor de Aziaten die niet de christelijke godsdienst aanhangen , onder leiding van de Japanners. Die boodschap was drie jaar lang op elke straat hoek in en om de grote steden op Java , dag en nacht uiterst luid rondgebazuind met hoog opgehangen luidsprekers.

Daarnaast moeten we niet vergeten dat, in het begin ,we onder Indonesië slechts Java moeten verstaan . Zeker geld dat voor de zogenaamde bersiap periode , die slechts op beperkte schaal op Sumatra heeft plaatsgevonden.

Dat verklaart veel van wat er gebeurde in de nieuwe republiek.
De oudere Indonesiër die weet dat onafhankelijkheid alleen te verkrijgen is indien de Verenigde Staten hen zullen erkennen in de Verenigde Naties. Tevens is de oudere Indonesiër zich er van bewust dat Nederland en Indië de vijfde economische macht van de wereld waren en dat dat alleen tot stand was gekomen door instemming en samenwerking van de Indonesische bevolking met de Nederlanders . Een en ander had tot gevolg dat in de jaren dertig de Indonesische bevolking een welvaarts-niveau had dat ongekend was. En die hoge welvaart voor de gewone ? boeng ? wensten ze niet op te geven.Dus een onafhankelijkheid maar met nog lang een samenwerking met de Nederlanders.Dat zien we terug bij de uitkomst van de Ronde Tafel Conferentie van november 1949 .
Daarnaast was er de jongere Indonesiër die pas met derden wil praten nadat alle blanken hun land verlaten hebben, liefst met geweld. Tevens werden zij gemanipuleerd door de nog aanwezige Japanners , die nu na de oorlog wilden zorgen dat Indonesië een gewillige grondstoffen leverancier werd van Japan.
Dan was er met name op Java nog een derde partij.Dat waren misdadigers benden die vanouds door de Nederlanders gedoogd waren zolang zij de Nederlandse belangen niet beschadigden.Deze mensen boden hun diensten aan de Indonesiërs die hun het meeste boden . Het waren de ex-KNIL officieren die het belang voor hun positie van deze benden inzagen en gebruikten.Tevens ontdekten ze zo een manier van financiering los van het centraal gezag.
Omdat de Britten pas op het laatste moment als geallieerde macht Java en Sumatra moesten bezetten( en de Nederlanders met de Australiërs mee mochten naar de rest van de archipel ), hadden de Japanners de opdracht om orde en rust op Java te handhaven.De Britten hadden eenvoudig weg niet de mensen om Java effectief te bezetten noch het geld om de benodigde uitrusting aan te schaffen voor een grotere militaire macht noch hadden zij de politieke wil om op Java te vechten tegen de Indonesiërs. Het probleem van de jongere Indonesiër was dat ze Soekarno als hun leider zagen ( Indonesië was het enige land in Azië , met uitzondering van de Molukken en Nieuw Guinea ,waar door de plaatselijke bevolking niet fel tegen de Japanners is gevochten ) . Tijdens de Japanse tijd had hij hun enthousiast gemaakt voor onafhankelijkheid onder Japanse leiding omdat hij in de onoverwinnelijkheid van de Japanners geloofde.Tevens lichtten de Japanse officieren ook hen in over ? bijltjesdag ? in Nederland na de Duitse capitulatie. Zij wilden wel onderhandelen maar dan met de diplomatie van de bambu runtjing en met Indonesië bedoelden zij Indië plus Malakka, geheel Borneo, geheel Timor en geheel Nieuw Guinea.( Minangkabauwers waren ook in Malesië politiek actief.)

Maar voor veel oudere Indonesiërs was hij de collaborateur met Japan en verantwoordelijk voor de dood van miljoenen Indonesiërs. Dat was ook de reden dat , onder anderen , de Nederlandse minister-president, Drees , met deze man onder geen beding wenste te onderhandelen.En dat na de Indonesische onafhankelijkheids erkenning ,Nederland Soekarno niet uitnodigde om als staatshoofd van een bevriende natie naar Nederland te komen.

Het resulteerde in een felle machtsstrijd in Indië tussen de verschillende Indonesische bevolkingsgroepen , die voor hen veel belangrijker was dan de strijd tegen de Nederlanders en zeker vele malen wreder. Zoals bij de Madioenopstand op Java. Berucht is ook de meedogenloze terreur van de communisten en de Darul Islam onder de burgerbevolking op Java. Regelmatig kwamen strijders dan ook even schuilen en uitrusten in een van de Nederlandse sectoren op Java; ook konden ze vaak tekorten aan voedsel en medicijnen daar aanvullen.

Nu, 17 augustus 1945 , wist Soekarno dat Amerika het onmogelijke mogelijk had gemaakt; Japan had de oorlog verloren.Indonesische jongeren en de hoogste in rang aanwezige Japanners eisten van hem dat hij de onafhankelijkheid van Indonesië uitriep.Onder deze druk bezweek hij. Soekarno realiseerde zich dat hij die onafhankelijkheid niet voor zijn land kon verkrijgen op de manier die de jongeren in hun hoofd hadden. Het moorden,verminken,verkrachten en plunderen van de jongeren zou de onafhankelijkheid alleen maar onbereikbaar maken. Samen met Hatta bedacht hij een aantal maatregelen om de onafhankelijkheid toch te verwerven. Als de man die Indonesië naar buiten vertegenwoordigde zochten Soekarno en Hatta Sjahrir aan. Die was in de oorlog fel anti-Japans geweest , hij was zelfs betrokken geweest bij een opstand tegen de Japanners in de oorlog. Zij verzochten Javaanse KNIL-officieren om een Indonesisch leger op te richten onder leiding van een jonge Javaan, geheten Soedirman , dat het alleenrecht kreeg op wapens. Zij richtten beschermde kampen in waar blanken, chinezen en christelijke Indonesiërs ,Libanezen en Armeniërs , beschermd zouden worden tegen de Javaanse pemuda?s ( jongeren ).

Het waren de Haagse politici die dit niet inzagen en ook weigerden in te zien. Dat maakte de scheiding tussen Nederland en Indonesië zo gewelddadig ook nog na de soevereiniteitsoverdracht. Door het niet overdragen , van het mondeling toegezegde , Nieuw Guinea aan de nieuwe staat Indonesië bleef de situatie ook nog tientallen jaren weinig vriendelijk . En dat terwijl tienduizenden Nederlanders zo graag ? hun ? land wilden helpen bij verdere opbouw.Maar ook zij begrepen veelal niet dat absolute onafhankelijkheid voor de nieuwe staat een noodzaak was.

En dan was er nog het communisme. Bij de ouderen , zich zelf noemende intellectuelen ,was het mode sympathie te hebben voor het communisme , de goelag-archipel was volgens hen een verzinsel van de Amerikanen en het massaal vermoorden van burgers in opdracht van Stalin was ook een onzinbericht. Bij de jongeren was er de overeenkomst met de communisten van : vermoord alle blanken. In 1926 was er door Moskou een opstand in Indië georganiseerd.

In augustus 1948 kwam op Java de heer Moeso aan , die 22 jaar ondergedoken was geweest in de Sovjet Unie na die opstand. Hij vertelde dat de Sovjet Unie in december 1948 bevrijdingstroepen naar Indië zou sturen en dat het dus tijd was zich bij hem aan te sluiten.Een kleine groep sloot zich bij hem aan en kwam in september in opstand tegen Soekarno en Hatta.Ze hadden pech. Noch de bevolking noch het leger steunden hen. Hatta en generaal Nasoetion grijpen snel en hard in.

Net als in 1926 liet Moeso zijn vrienden in de steek in de hoop zijn eigen hachje te kunnen redden. Op 31 oktober werd hij te Soemanding rond 11 uur gedood. Op 21 februari 1949 werd Tan Malakka, ook een communist, bij Selopanggoeng gedood. Soedirman die ziek was durfde niet tegen Nasoetion in te gaan toen hij bemerkte dat vrijwel de gehele legertop achter Nasoetion stond. Soekarno huilde en zei dat Moeso en Malakka een paar jaar te vroeg waren met hun machtsgreep. Zowel Soedirman als Soekarno hadden sympathie voor het communisme.

Soekarno gokte nu dat het communisme uiteindelijk zou zegevieren over het westen. In de periode 1954-1956 organiseerde hij geruchtmakende showprocessen in de Sovjet stijl . Onder anderen tegen de Nederlandse zakenmensen Schmidt en Jungschläger. In 1961 liet hij een verpletterende militaire strijdmacht opbouwen op Celebes met geschonken wapens van de Sovjet Unie , ter waarde van 600 miljoen Amerikaanse dollars , om Nederland van Nieuw Guinea te verjagen. In 1965 wilde hij de gehele legertop laten uitmoorden. Dat laatste betekende zijn politieke einde.

Hoe ingrijpend de oorlogsperiode was voor de nieuwe republiek , blijkt ook uit het feit dat men bij de spelling voor de schrijftaal Bahassa uit het Maleis , overging van de taal met de rijkste klankkleur ( het Nederlands ) naar de taal met de armste klankkleur ( het Japans ).
We zien dat ook terug bij het vervangen van de naam van de stad Batavia. Men koos toen niet voor de oud-Javaanse naam Jacatra maar voor de Japanse verbastering Djakarta.

Jan Willem Hoegen