Nederland als bondgenoot van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in Zuid Oost Azië
Amerika als bondgenoot
Na de oorlog vonden veel Nederlanders dat we in Nederlands- Indië in de steek gelaten, ja zelfs belazerd, waren door met name de Britten maar ook door de Amerikanen.
De Britten, Amerikanen en Australiërs keken op de Nederlanders neer omdat zij zich niet als vertegenwoordigers van het superieure, West-Europese, blanke ras gedroegen. Ze pasten zich aan de Indonesiërs aan, aten rijst, pasten hun huizen aan, hun kleding, bestudeerden plaatselijke gewoonten en gebruiken, leerden de plaatselijke taal, stonden gemengd bloedigen toe om Nederlander te worden, keerden na hun diensttijd niet terug naar de beschaafde wereld maar beschouwden zichzelf als blanke Aziaten.
Ten aanzien van Amerika moet bedacht worden dat Amerika al in 1937 stelde dat bij een Japanse aanval haars inziens de terugtreklijn was op Burma en Australië. Daar dienden Groot-Brittannië en Nederland haar militaire tactieken op af te stemmen.
In de oorlog stelde Amerika dat in Azië de Britse, Franse en Nederlandse koloniën zo snel mogelijk onafhankelijk moesten worden. De Amerikaanse kolonie (Filippijnen) zou direct na de oorlog onafhankelijk worden (1.1.1946). (Maar de Filippijnen bleef wel voor 90% economisch afhankelijk van de USA).
Daarom zag de Nederlandse regering liever niet dat Amerika Indonesië zou bevrijden, maar vroeg ze het Verenigd Koninkrijk die taak op zich te nemen.
De Nederlandse bestellingen aan oorlogsmateriaal in Amerika kwamen te laat. Amerika was toen bezig zijn eigen militaire macht op te bouwen en hielp alleen zijn bondgenoten Groot-Brittannië, China en de USSR. Daarna pas kwamen andere bestellingen aan de beurt. (N.B. Nederland was neutraal).
Groot-Brittannië als bondgenoot
Ten aanzien van Groot-Brittannië gold dat ze voor de oorlog al wisten, niet ook nog een Aziatisch front te kunnen bemannen. De Amerikaanse beslissing Singapore niet te helpen verdedigen, was voor hen een zware slag. Toch hebben ze het op eigen kracht wel geprobeerd.
Het verzoek om in augustus 1945 Indië te bevrijden kwam hun niet gelegen. Ze misten de manschappen en het materiaal om dat te doen en ze hadden hun eigen problemen op het Indiase gebied. Ze moesten toen met Indiase Sikh en Gurka soldaten naar Indië.
Wel hebben ze na de oorlog een paar merkwaardige beslissingen genomen.
- Op 29 september 1945 erkenden ze de Indonesische republiek.
- Nederlandse krijgsgevangenen mochten niet naar Indië om de rust te herstellen, maar moesten de Britten wel helpen orde en rust te herstellen in Birma en Indo-China.
- Ze ontmantelden de industriële installaties (rubber en tin) en brachten de machinerieën over naar Maleisië.
- Ze stond oogluikend de wapenhandel voor de Indonesische Republiek te Singapore toe.
Nederland als “neutrale bondgenoot”
Amerika en Groot-Brittannië hadden ten aanzien van hun “neutrale” bondgenoot Nederland steeds hun eigen belang eerste prioriteit gegeven. Nederland stond daar verbouwereerd bij, zeggend dat dat niet netjes was.
Het was echter al eerder vertoond.
Bij het Verdrag van Wenen van 1813, werden de landsgrenzen van Europa vastgelegd, stoelend op het volkenrecht. Hier zou een wereldvrede uit geboren worden dacht men.
Maar de Europese grootmachten joegen onmiddellijk daarna, wereldwijd, hun eigen belangen na. Ook toen stond Nederland er verbouwereerd bij, zeggend dat dat niet netjes was.
Hoe betrof dat de Nederlanden?
Dankzij de (latere) koning Willem I kregen de Nederlanden bij de conventie van Londen (1816) van Groot-Brittannië de volgende koloniën terug, de Indische archipel, Malakka, de factorijen in India, de Goudkust, Suriname en de zes Caribische eilanden.
Aan de Britten waren ze definitief kwijt:
- St. Helena, Walvisbaai, de Kaapprovincies, Mauritius, de Maladiven, de drie Arabische handelsconsessies, Muscat en Kareek in de Perzische golf, Ceylon, Bengalen, Ayuthaya in Thailand, Patani en Canton in China, Nieuw Zeeland, Nieuw Holland (Australië), Gibraltar en Brits Guinea;
aan de Fransen:
- Togo, Dahomey en Madagascar.
De Britse Gouverneur Raffles, die multimiljonair was geworden tijdens zijn bewind over Java, pikte dit niet en begon zijn privé-oorlog tegen de Nederlanden. Uiteindelijk resulteerde dat in het verdere koloniale verlies van Malakka, Noord Borneo, de Kokos eilanden en de factorijen in India zo rond 1824.
In 1830 stuurde Frankrijk agenten en wapens naar Brussel om daar een opstand tegen Nederland te bewerkstellingen, die datzelfde jaar ook uitbrak.
Rond 1860 was Bismarck met Bleichröder bezig van de Duitse Bond een eenheidsstaat te maken. Daarbij trachtten zij de oostelijke provincies van Nederland te laten toe treden tot het Duitse eenheidsrijk. Pas in 1867 lukte het Limburg en Luxemburg om uit de Duitse Bond te treden. Dat werd niet toegestaan aan Kleef, Opper Gelder, Bentheim en Oost Friesland.
In 1873 wordt het Afrikaanse continent “verdeeld”. Het nieuwe Duitsland verkrijgt ook een deel. Het klopt bij Nederland aan voor het beheer over Indië.
Toen Paul Kruger in februari 1884 in Den Haag was voor steun voor de Boerenopstand in Zuid Afrika, kreeg Nederland weer wat zelfvertrouwen. Het afpakken door Groot-Brittannië van onze bezittingen er weer bijhalend, werd Nederland anti-Brits (het perfide Albion). Maar het liefst zag Nederland alles aan zich voorbijgaan. Overigens vocht een contigent Indisch-Nederlandse vrijwilligers mee aan de zijde van de Boeren.
Nadat in 1898 Amerika de Filippijnen aan Spanje ontnomen had, meldden zij zich ook als beheerder van Indië. Nederland was al gedwongen oorlog te voeren tegen de Atjehse zeerovers.
Nu dwingt Amerika Nederland om in haar kinine-monopolie de prijzen te verlagen. Ook moeten de arbeidsomstandigheden van de koelies (sterftecijfer was 30%) verbeterd worden. En Nederland dient duidelijk afstand te nemen van het communisme.
Na 1910 diende ook Japan zich aan als beheerder van Indië.
Bondgenoten in de Eerste Wereldoorlog
In de Eerste Wereldoorlog bleef Nederland neutraal.
Maar de angst Nederlandsch Oost-Indië te verliezen aan een “grootmacht”, bepaalde voor een groot gedeelte de Nederlandse Buitenlandse politiek.
En hoewel Nederland neutraal bleef, kreeg de Duitse luchtmacht 4.000 “Nederlandse” Fokkers geleverd. Volgens de Britse consul-generaal in Batavia beschikte Duitsland in Nederlandsch Oost-Indië over onderzeebootbases en opslagplaatsen voor steenkool en proviand (niets daarvan was waar). De Britten nemen dan ook vanaf 1917 veel Nederlandse schepen in beslag. Nederland verdiende aan die oorlog, en de Nederlanders waren in die oorlog zeker niet anti-Duits en pro-Brits.
De Volkerenbond wilde de Duitse Keizer vervolgen wegens de Duitse oorlogsmisdaden (chemische wapens) in de Eerste Wereldoorlog, doch Nederland weigerde de gevluchte Duitse keizer uit te leveren.
Door de hoge verliezen in deze loopgravenoorlog verkopen de Britse politici de oorlog aan hun kiezers als één van de goeden tegen de slechten, en dus waren de neutrale landen niet goed.
Tot de Eerste Wereldoorlog was het in het Noord Oosten van de Verenigde Staten een aanbeveling indien iemand het Nederlands beheerste. Het was een garantie voor een goed betaalde baan. Door de Nederlandse neutraliteit in W.O. I en de Britse propaganda verviel deze positieve waardering voor het Nederlands en werd in het Noord Oosten van de Verenigde Staten het Engels de enige taal.
Reden voor scepsis tegenover Nederland als bondgenoot
In de jaren dertig doet Nederland niets aan onafhankelijkheid voor haar koloniën in tegenstelling tot Groot-Brittannië en Amerika. Amerika heeft ervoor gezorgd dat in de Filippijnen 90% van alle leidinggevende posten bezet worden door Filippino’s (er waren in 1940 9.000 Amerikanen in de Filippijnen). In Brits-Indië lag dat percentage boven de zeventig. Dat is ook de reden dat Nederland weigert tegen de Japanse agressie een Indonesische legermacht op te bouwen, zoals Engeland dat doet in onder meer India en Amerika op de Filippijnen.
Nederland staat bekend als het grootste drugsexporterende en –producerende land ter wereld.
Al met al was het niet zo verwonderlijk dat in de ogen van Churchill en Roosevelt, Nederland als een niet erg betrouwbare bondgenoot gold:
-
- -Nederland meende vanwege haar neutraliteit blind en doof te moeten zijn voor wat zich in Duitsland en Japan afspeelde, Amerika (en Zweden) meenden om diezelfde reden juist extra alert te moeten zijn;
- -de socialisten in Nederland zijn tegen bewapening, een “gebroken geweertje” was hun herkenningsspeldje en zo werd ook die mentaliteit genoemd. In Nederland stond er dan ook geen fatsoenlijk uitgerust leger klaar om de legers van Nazi-Duitsland op te vangen;
- -de Nederlandse regering (ook in ballingschap) doet de waarschuwing door de Amerikaanse consul voor de dreigende jodenvervolging door de Duitsers af als anti Duitse stemmingmakerij en sluit zelfs in 1938 de grens voor vluchtelingen uit Duitsland;
- -1939 vertrok uit Nederland het schip “Dora”, in Amsterdam gingen er 350 en in Antwerpen 150 joden aan boord, op weg naar Palestina, door de Volkeren Bond aangewezen als eigen land voor de joden, een Brits mandaatgebied. De Nederlandse regering was op de hoogte dat het door Engeland niet toegestaan was;
- in de winter van 1940 reisde een hoge delegatie van ambtenaren van de Ministeries van Koloniën en Buitenlandse Zaken van Nederland, met behulp van de Duitse regering, per trein via de Sovjet Unie naar China om aan de Nederlandse Gezant aldaar, de heer Van Pabst, te vragen of hij de Goeverneur Generaal van Nederlands Indië wilde overreden om met Japan tot overeenstemming te komen.
- -Nederland doet geen moeite om Nederlands oorlogsmateriaal en deskundigen in mei 1940 te evacueren uit Nederland en laat dit ook na in februari 1941 in Nederlands Indië. Terwijl Amerika aangaf dringend verlegen te zitten om de Nederlandse specialisten van vliegtuigbouw, scheepsbouw en “tropische” artsen;
- -ook de westerse vrouwen en kinderen uit Nederlands Indië worden niet geëvacueerd;
-de ontkenning van Nederlandse politici van concentratiekampen in Duitsland en de Goelagarchipel in Rusland; - -het niet publiekelijk afwijzen van het Russisch communistisch regime (60 miljoen burgers omgebracht);
-de Nederlandse regering in Londen:
× blijkt zwak en niet geïnformeerd te zijn, nog pleit zij voor overeenstemming met Duitsland,
× doet een stakingsoproep in september 1944, waardoor in de randstad de hongerwinter ontstond,
× verklaart dat de parlementaire democratie overrijp is en is ook vast van plan na de oorlog de democratie niet te laten terugkeren in Nederland – en zeker niet in Nederlands Indië,
× toen eind 1942 Mac Arthur vroeg om de Nederlandse oorlogsbodems te Ceylon over te brengen naar Brisbane wees “London” dit af,
× wil niet over zelfbestuur in Nederlands Indië praten (na het Atlantisch Handvest van augustus 1941),
× ontslaat de Britse vertrouweling F. van ’t Sant als hoofd van de Nederlandse veiligheidsdienst,
× wijst het Amerikaanse verzoek af om Nederlands Indië door Amerikaanse troepen te laten bevrijden,
× wijst het Amerikaanse voorstel van eind 1944 af, om in de USA een Nederlands leger klaar te maken voor de bevrijding van Nederlands Indië;
-de Nederlandse (en Nederlands Indische) autoriteiten besloten geen voedselpakketten naar de gevangenkampen in Azië te sturen. Die kregen al wel genoeg pakketten uit Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Zuid Afrika;
-
- -de Nederlands Indische top in Canberra gaat zich te buiten aan feesten en niets doen,
-een paar maanden na het uitbreken van de oorlog is vrijwel het hele bedrijfsleven in Nederland bereid voor de Duitsers te werken; - -de pro-Duitse stemming onder de Nederlandse legerofficieren (90% – de commandanten van Dordrecht en Rotterdam in 1940 waren N.S.B.-ers evenals een oud-opperbevelhebber);
- -de samenwerking voor de oorlog tussen de Nederlandse Binnenlandse Veiligheidsdienst en de Duitse Staats Sicherheits Polizei;
- -ondanks een Duitse politiemacht van nooit meer dan 1.000 man,
- -de Nederlands Indische top in Canberra gaat zich te buiten aan feesten en niets doen,
× namen slechts 50.000 Nederlanders, op de één of andere manier, deel aan het verzet tegen de Duitsers,
× levert Nederland het grootste contingent buitenlanders aan de SS,
× levert Nederland het hoogste percentage vrijwilligers om voor Duitsland aan het Oostfront te vechten,
× levert Nederland, met 500.000 man, het hoogste percentage slavenarbeiders,
× werden van de Nederlandse joden meer dan 80% “vernichtet”, 70% van de Duitse joden, 42% van de Belgische joden, 25% van de Franse joden, 20% van de Italiaanse joden, 10% van de Bulgaarse joden en 1% van de Deense joden.
Wel moet daarnaast gesteld worden dat de Nederlanders 350.000 onderduikers verborgen.
De geallieerde bombardementsvluchten werden Nederland veelal noodlottig (het Ysselmeer heette ook wel het geallieerde vliegtuigkerkhof). Toch kwamen de meeste overlevenden via de Nederlandse ondergrondse weer aan in Groot-Brittannië.
Amerika verwachtte na de (gedeeltelijke) bevrijding van Nederland, Nederlandse troepen in de Pacific voor de strijd tegen Japan. Toen de Nederlandse regering aangaf alleen troepen te willen leveren voor de bevrijding van Nederlands Indië, behandelde de Amerikaanse regering niet langer als bondgenoot.
Wat buitenlandse diplomaten in Nederland altijd weer verbijstert, is de Nederlandse behoefte morele afwegingen te maken waarbij anderen de schuld krijgen en men zich vrijwaart van de noodzaak om zich te verdiepen in het onderwerp en dus zonder kennis van zaken toch de schuldige partij aanwijst.
verzameld uit vele bronnen door Jan Willem Hoegen
Boekbespreking
Allies in a Bind , J.M.Ford
uitgegeven door the Australial Netherlands Ex-Servicemen and Women’s Association, Queensland Branch.
f 116,00
Australië en Nederlands Indië waren in de oorlog tegen Japan bondgenoten . Als kleine landen hadden ze elkaar nodig om gehoord te worden bij de grote twee, U.S.A. en U.K.
Beiden hadden hun defensie afgestemd op het “onneembare “fort Singapore. Maar toen Singapore viel werden de verschillen nadrukkelijker.
Australië wantrouwde Nederlands Indië.
In de eerste plaats omdat er geen engels gesproken werd.
Daarnaast had de oorlog in Nederland slechts vijf dagen geduurd en had Nederland in de eerste Wereld Oorlog niet meegedaan (het was een neutraal land). In mei 1940 kon Hitler-Duitsland onmiddellijk een SS-divisie vormen van vrijwillige Nederlanders ( totaal melden zich in de periode 1940-1945 25.000 Nederlanders voor het Duitse leger en waren er 15.000 actief in het verzet)
Ook de weerstand tegen Japan vond Australië benedenmaats.
Daarnaast bemerkten ze dat de Nederlandse regering in Londen een betere entree had bij de Britse regering dan Australië; en hadden de Nederlands Indische leiders bij het geallieerde bevel ook een betere toegang dan de Australiërs.
Australië claimde dan ook gedurende de oorlog dat Nederlands Indië na de oorlog als mandaatgebied aan Australië moest worden toegewezen.
Toen het leek dat in de herfst van 1944 Nederland bevrijd zou worden, weigerde Australië een Nederlands leger van 30.000 man op haar grondgebied toe te laten.
(generaal MacArtur en admiraal Nimitz vroegen al in januari 1945 om de bevrijding van Nederlands Indië over te dragen aan Groot Brittanië.)
Wat de Australiërs ook verontrustte was dat uit Nederlands Indië niet alleen blanken arriveerden maar ook “halfbloeds” en volbloed Indonesiërs ( o.m. gestrande Mekka-gangers). Dat veroorzaakte grote onrust onder de aboriginals.
De uitspraken in de oorlog van Van Mook en Van der Plas over een onafhankelijk Indonesië na de oorlog, viel ook verkeerd in Australië daar zij de Indonesiërs volstrekt niet in staat achten een land te besturen. Dan hielden ze nog een onveilige noordgrens.